Cultureel relativisme
Cultureel relativisme - Elke waarheid is plaatselijk
Cultureel relativisme is het standpunt dat alle morele of ethische systemen, die van cultuur tot cultuur verschillen, allemaal even geldig zijn en dat geen enkel van deze systemen "beter" is dan de andere. Het cultureel relativisme is gebaseerd op het idee dat er uiteindelijk geen standaard is voor goed of kwaad en dat elke uitspraak over goed en fout dus een product van de samenleving is. Daarom is elke mening over moraliteit of ethiek onderworpen aan het culturele perspectief van de individuele mens. Dit betekent dat geen enkel moreel of ethisch systeem uiteindelijk het "beste" kan zijn, en dat geen enkele morele of ethische positie "goed" of "fout" kan worden genoemd.
Cultureel relativisme is in de moderne wereld een wijd verspreid standpunt. Woorden als "pluralisme", "tolerantie" en "acceptatie" hebben nieuwe betekenissen gekregen, terwijl "cultuur" een steeds ruimere betekenis heeft gekregen. Vanwege de losse manier waarop onze moderne samenleving deze ideeën definieert, kan vandaag de dag bijna alles gerechtvaardigd kan worden op grond van "relativisme". De paraplu van het "relativisme" overkoepelt een groot bereik van ideeën, die allemaal geleid hebben tot instabiliteit en onzekerheid op gebieden die voorheen erg stabiel waren.
Wanneer je naar de rand van een klip loopt, dan krijg je een goed idee van het onderliggende terrein. Maar als je een stap te ver zet, dan is dat rampzalig. En dat is wat het cultureel relativisme doet.
Het is duidelijk dat het juiste perspectief belangrijk is voor ons begrip van geschiedenis, psychologie en politiek. Een cultureel perspectief kan ons ook helpen begrijpen waarom bepaalde handelingen van een bepaalde cultuur goed of fout waren. Een samenleving in de oudheid zou bijvoorbeeld het gebruik van groene haarverf als een strafbaar feit kunnen hebben beschouwd. Een moderne samenleving vindt dat misschien alleen maar vreemd of excentriek. Een goed cultureel perspectief kan ons veel meer vertellen. Als groen haar in die oude cultuur bijvoorbeeld een kenmerkende eigenschap van een prostitué was, dan zouden we begrijpen dat het eigenlijk helemaal niet om de haarkleur ging, maar dat prostitutie zelf als "fout" werd beschouwd.
Maar de beweging van cultureel perspectief naar cultureel relativisme heeft geleid tot een erosie van de rede. In plaats van gewoon te zeggen "we moeten de moraliteit van andere culturen proberen te begrijpen", zegt het cultureel relativisme: "we kunnen geen uitspraken doen over de moraliteit van andere culturen", ongeacht de motivatie van hun daden. Het perspectief gaat dan verloren; het wordt onmogelijk om enige handeling van een cultuur goed of fout te noemen. Wanneer een strikt cultureel relativisme wordt aangehouden, dan kan niet gezegd worden dat een mensenoffer "fout" is, of dat respect voor ouderen "goed" is. Deze zaken zijn immers producten van de cultuur. Hiermee worden alle morele uitspraken van de klip geduwd en in betekenisloze wartaal gestort.
Cultureel relativisme - Absoluut onmogelijk
De interne tegenstrijdigheid van het cultureel relativisme wordt meteen duidelijk. Een samenleving die zegt dat er uiteindelijk geen "goed" of "fout" bestaat, verliest het vermogen om uitspraken over deze zaken te doen. De manier waarop onze samenleving is doordrongen van het relativisme, inclusief het cultureel relativisme, wordt aangetoond door de bizarre manieren waarop we met deze tegenstrijdigheid proberen om te gaan. "Tolerantie" is getransformeerd tot een onvoorwaardelijke steun voor en instemming met alle opinies en leefstijlen. Maar mensen die ervoor kiezen om "intolerant" te zijn, worden niet gesteund; men zal het nooit met hen eens zijn. Tolerantie wordt zo zelf verheven tot een "groot goed", wat lijnrecht ingaat tegen de kern van het relativisme zelf. Op dezelfde manier vereisen gruwelijke misdaden als verkrachting en moord een moreel oordeel, maar een strikt cultureel relativisme kan niet zeggen dat zulke dingen altijd fout zijn.
Het relativisme verbrokkelt al snel wanneer het vanuit een puur logisch perspectief wordt bekeken. De basisgedachte is dat waarheid relatief is. Als elke uitspraak over waarheid geldig is, dan moet de uitspraak "sommige waarheden zijn absoluut" ook geldig zijn. De uitspraak "er zijn geen absolute waarheden" is volgens het relativisme een nauwkeurige uitspraak, maar is zelf een absolute waarheid. Dat is strijdig met het uitgangspunt van het relativisme, en dat betekent dat een absoluut relativisme zichzelf tegenspreekt en dus onmogelijk is.
Cultureel relativisme - Een verbrokkelend standpunt
In de praktijk kan het cultureel relativisme de logica niet overwinnen, noch kan het moraliteitsbesef worden overschreven dat in de mens zit ingebakken. We weten instinctief dat sommige dingen fout zijn, en dus proberen cultureel relativisten hun filosofie zo af te stemmen dat zij in deze behoefte voorzien. De stelling dat sommige handelingen "meestal fout" of "meestal goed" zijn, betekent dat er nieuwe regels verzonnen worden wanneer ze nodig blijken te zijn. Wanneer gezegd wordt dat sommige morele waarden "beter" zijn, ook al zijn zij niet "de beste", dan impliceert dit nog steeds dat er uiteindelijk een maatstaf wordt gebruikt om dat te beoordelen. Hoe kun je weten welke wolk zich op de grootste hoogte bevindt als je niet weet wat onder en boven is? Wanneer resoluut beweerd wordt dat een bepaalde handeling altijd fout is, dan is dat een afwijzing van het relativisme zelf. De conclusie is dat mensen die bij hoog en laag vasthouden aan het relativisme de logica overboord moeten gooien, omdat er geen ruimte is voor beide. Het geloof dat er geen morele absolute waarden zijn is rationeel onmogelijk. Een dergelijk geloof kan in elk geval niet op een zinvolle manier in de praktijk gebracht worden.
Omdat deze filosofie onzinnig is, moeten er fundamentele absolute waarden bestaan over goed en fout, ongeacht de heersende opinies die in een bepaalde samenleving. Omdat er meningsverschillen bestaan tussen verschillende culturen, kunnen we niet zonder meer aannemen dat deze waarheden door een bepaalde bevolkingsgroep werden ontwikkeld. De enige logische bron van deze concepten moet iets zijn dat universeler, of op zijn minst fundamenteler, is dan de cultuur.
