Existentialisme
Existentialisme – Een definitie
Existentialisme is, in de bredere zin van het woord, een 20e-eeuwse filosofie die zich concentreert op de analyse van het bestaan en op de manier waarop mensen in deze wereld bestaan. Het idee is dat mensen eerst bestaan en dat ze vervolgens hun hele leven bezig zijn met de verandering van hun essentie of hun natuur.
Eenvoudiger gezegd is het existentialisme een filosofie die zich bezighoudt met de ontdekking van het "ik" en de zin van het leven - via vrije wil, keuzes en persoonlijke verantwoordelijkheid. Men gelooft dat mensen hun hele leven lang op zoek zijn naar wie en wat ze zijn, terwijl zij keuzes maken die gebaseerd zijn op hun ervaringen, hun overtuigingen en hun kijk op het leven. Persoonlijke keuzes worden uniek zonder de behoefte aan een objectieve waarheid. Een existentialist gelooft dat een mens keuzes kan maken en zich verantwoordelijk kan gedragen zonder wetten, etnische regels of tradities.
Existentialisme – Wat het is... en wat niet
Het existentialisme neemt de volgende onderliggende concepten in overweging:
- De menselijke vrije wil
- De menselijke natuur wordt via keuzes in het leven vormgegeven
- Een mens is "op zijn best" wanneer hij met zijn individuele natuur worstelt en voor zijn leven vecht
- Beslissingen gaan samen met spanningen en gevolgen
- Er zijn dingen die niet rationeel zijn
- Persoonlijke verantwoordelijkheid en discipline zijn cruciaal
- De samenleving is onnatuurlijk en de traditionele godsdienstige en seculiere regels zijn arbitrair
- Wereldse verlangens zijn zinloos
- Rijkdom, genot en en eer maken het leven goed
- De mens wordt beheerst door sociale waarden en structuren
- Aanvaard de zaken zoals ze zijn; dat is voldoende voor het leven
- De wetenschap kan en zal alles beter maken
- Mensen zijn van nature goed, maar zijn door maatschappelijke of externe krachten verdorven
- Een mentaliteit die zegt: “Ik wil nu mijn zin hebben!” of “Het is niet mijn schuld!”
Existentialisme – De gevolgen voor de maatschappij
De existentialistische ideeën kwamen voort uit een tijd waarin de maatschappij te maken had met een diep gevoel van wanhoop, als gevolg van de Grote Depressie en de Tweede Wereldoorlog. De optimistische toestand van de wereld was verwoest door de Eerste Wereldoorlog en het hiero volgende onheil. Deze wanhoop werd door existentialistische filosofen tot in de zeventiger jaren verwoord en is tot de dag van vandaag een populaire gedachte (waarin elk mens de vrijheid heeft om zijn eigen morele waarden en leefstijl te kiezen).
Een existentialist kan een godsdienstig moralist, een agnostisch relativist of een amoreel atheïst zijn. Kierkegaard, een godsdienstfilosoof, Nietzsche, een anti-christen, en Sartre en Camus, beide atheïsten, worden bewonderd vanwege hun werken over het existentialisme. Sartre staat bekend als de man die in de 20e eeuw de internationale aandacht op het existentialisme wist te vestigen.
Deze filosofen zijn het er allemaal in principe over eens dat het menselijke leven verre van compleet of bevredigend is; de oorzaak is het leed dat voortkomt uit de beschouwing van het gebrek aan perfectie, macht en controle over onze levens. Maar ook al vinden zij allen dat het leven niet optimaal bevredigend is, toch is het volgens hen niet zinloos. Het existentialisme is de zoektocht en de reis naar het ware "ik" en de werkelijke persoonlijke zin van het leven.
Het belangrijkste is dat het existentialisme bezwaar heeft tegen het arbitraire handelen; dat wil zeggen, de situatie waarin een bepaald mens of een bepaalde samenleving zijn geloofsovertuigingen, waarden of regels aan een ander wil opdringen en eist dat ze trouw worden aanvaard en nageleefd. Existentialisten zijn van mening dat dit het individualisme vernietigt en een mens reduceert tot datgene wat de mensen in machtsposities wensen. Zo worden mensen ontmenselijkt en zijn zij niets meer dan een object. Het existentialisme benadrukt vervolgens dat een mens voor zichzelf moet beoordelen wat hij moet geloven, in plaats van arbitraire godsdienstige of seculiere normen en waarden te volgen.
