Nihilisme
Nihilisme – Waarden en kennis verlaten
Het nihilisme ontleent zijn naam aan de Latijnse stam nihil, wat "niets" betekent; datgene wat niet bestaat. Deze zelfde stam kan ook in het woord "annihilatie" worden aangetroffen: dit woord houdt in dat iets tot niets gereduceerd of volledig verwoest wordt. Nihilisme is:
- het geloof dat alle waarden waardeloos zijn en dat daarom niets gekend of gecommuniceerd kan worden.
- het geloof dat zichzelf associeert met extreem pessimisme en radicaal scepticisme, zonder enige trouw aan andere ideeën.
De Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) wordt vaak met het nihilisme geassocieerd. In
"De wil tot macht" [aantekeningen 1883-1888] schrijft hij: “Elk geloof, elke overweging dat iets waar is, is noodzakelijkerwijs onwaar omdat er eenvoudigweg geen ware wereld bestaat." Voor Nietzsche bestond er geen objectieve orde of structuur in de wereld behalve de orde en structuur die wij er aan toekennen. Het doel van het nihilisme manifesteert zich in diverse perspectieven:
- Epistemologisch nihilisme ontkent de mogelijkheid dat kennis en waarheid bestaan en gaat hand in hand met een extreem scepticisme.
- Politiek nihilisme is een voorstander van de vernietiging van alle bestaande politieke, sociale en godsdienstige orden als een vereiste voor elke toekomstige verbetering.
- Ethisch nihilisme (moreel nihilisme) staat afwijzend tegenover de mogelijkheid dat er absolute morele of ethische waarden zijn. Goed en kwaad zijn vage termen en hieraan gerelateerde waarden zijn gewoonweg het gevolg van sociale en emotionele druk.
- Existentieel nihilisme, het bekendste van de nihilistische denkbeelden, stelt dat het leven geen intrinsieke zin of waarde heeft.
Nihilisme – Een zinloze wereld
Shakespeares Macbeth vat het perspectief van het existentieel nihilisme, dat het leven minacht, op een mooie wijze samen:
Uit, korte kaars, uit, uit!
waart, is ’t leven; een arm speler,
Die op praalt en raast,
En dan verstomt, verdwijnt; het Verteld,
vol galm en drift,
door een onnooz’le, zin.
De voorspellingen van filosofen aangaande de gevolgen van het nihilisme op de maatschappij zien er somber uit. Existentialist Albert Camus (1913-1960) noemde het nihilisme het meest verontrustende probleem van de 20e eeuw. In zijn betoog
"De rebel"1 schildert hij een gruwelijk beeld van de manier "waarop een metafysische ineenstorting vaak eindigt in een volledige ontkenning en de overwinning van het nihilisme, die gekenmerkt wordt door een diepe haat, een pathologische vernietiging en een ontelbaar aantal doden.” Helmut Thielicke’s
"Nihilisme: Its Origin and Nature, with a Christian Answer"2 (oftewel:
"Nihilisme: De oorsprong en aard, met een Christelijk antwoord") geeft de volgende waarschuwing: “Het nihilisme heeft letterlijk slechts één waarheid te verkondigen, namelijk dat er uiteindelijk niets is wat overeind blijft staan en dat de wereld uiteindelijk zinloos is".
Nihilisme – Na het niets
Het nihilisme - de keuze om in niets te geloven - is voorzien van een hoog prijskaartje. Iemand kan er voor kiezen om te "voelen" in plaats van te denken, en om hun "wil tot macht" uit te oefenen in plaats van te bidden, dankbaar te zijn en God te gehoorzamen. Na een indrukwekkende carrière vol literaire en filosofische creativiteit verloor Friedrich Nietzsche alle controle over zijn mentale vermogens. Nadat hij getuige was van de mishandeling van een paard, begon hij onbeheersbaar te snikken en verviel hij in een catatone toestand. Nietzsche stierf op 25 augustus, 1900, nadat hij door artsen "volslagen krankzinnig" was bevonden. De profeet van het nihilisme zei "ja" tegen het leven, maar "nee" tegen God; hij miste hierdoor beide.
Boven de nietigheid van het nihilisme staat Iemand die groter is dan ons ongeloof; Iemand die de mensheid heeft geraakt (1 Johannes 5:20) en ons ervan verzekert dat onze levens niet zinloos zijn (Handelingen 17:24-28).
Leer meer!
1 Camus, Albert, The Rebel: An Essay on Man in Revolt (oftewel De Rebel: Een Verhandeling over de Opstandige Mens), Random House, Inc., New York, 1991.
2 Thielicke, Helmut, Nihilisme: Its Origin and Nature, with a Christian Answer (oftewel Nihilisme: De Oorsprong en Aard, met een Christelijk Antwoord), Greenwood Press Reprint, Westport, CT, 1969.
